Przecinek po wyrażeniu „zaprawdę” – czy jest konieczny?

Dzień dobry, mam tytuł filmu "Zaprawdę Hiterl umarł". Czy między słowami "Zaprawdę" a "Hitler" powinien być przecinek? Jakie zasady interpunkcji mają tutaj zastosowanie, w przypadku utworu audiowizualnego? Pozdrawiam

Szanowny Panie Kacprze,

pytanie jest bardzo ciekawe. Rzeczywiście, tytuł filmu, o którym Pan pisze, zapisywany jest niejednolicie: z przecinkiem lub bez niego, tj. „Zaprawdę, Hitler umarł” lub „Zaprawdę Hitler umarł”. Problem wiąże się częściowo z archaicznym charakterem wyrażenia zaprawdę. Znamy je głównie z dawnych tekstów, kojarzymy przede wszystkim z częstą w stylu biblijnym frazą „Zaprawdę, powiadam wam”, także w wersji podwojonej: „Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam” (por. np.: „Zaprawdę, powiadam ci: dziś będziesz ze mną w raju” (Łk 23,35-43)). Wyrażenie to pojawia się również w stylu książkowym lub archaizowanym, aby podkreślić prawdziwość tego, co mówimy. Jego odpowiednikami znaczeniowymi są takie wyrażenia, jak: także dawne – zaiste, doprawdy oraz już współczesne – rzeczywiście, faktycznie. Z kontekstów użycia zaprawdę przywoływanych np. w opracowaniach słownikowych wynika, że interpunkcja konstrukcji z tym słowem jest niejednolita, jednak daje się zauważyć pewną, stałą według mnie tendencję. Jeśli wyrażenie to pojawia się na samym początku, to oddziela się je przecinkiem od reszty zdania, a jeśli pojawia się w środku zdania i stanowi określenie członu, który poprzedza – a więc odnosi się nie do całego sądu, lecz do konkretnej jego części/wyrazu – przecinka się nie stosuje. Np. Zaprawdę, świat pełen jest niegodziwości..., Zaprawdę, okropny jest los króla, który poznał wszystko, co można poznać..., Występowanie wolnego tlenu w atmosferze ziemskiej w znacznych ilościach jest zaprawdę istotną anomalią (por. https://wsjp.pl/haslo/do_druku/47302/zaprawde). Nie traktowałabym jednak tego jako bezwyjątkowej zasady, ale raczej jako dominującą tendencję. Zapis bez przecinka w konstrukcjach, które zaprawdę otwiera, też nie jest błędem. Podobnie rzecz się ma z oddzielaniem przecinkiem takich wyrażeń jak np, oczywiście czy rzeczywiście. Zwykle jeżeli otwierają zdanie, stawia się po nich przecinek, ale niektórzy go nie stosują i nie jest to błąd. Mamy tu bowiem do czynienia z interpunkcją niejednolitą. Można na ten temat przeczytać w „Słowniku interpunkcyjnym języka polskiego z zasadami przestankowania” Jerzego Podrackiego. W związku z powyższym trudno o jednoznaczne rozstrzygnięcie Pańskiej wątpliwości. Jeśli miałabym wskazać wersję zalecaną, to byłby to zapis z przecinkiem: „Zaprawdę, Hitler umarł”. 

Zaprawdę, interesujące zagadnienie...;-)

Z serdecznymi pozdrowieniami

Mariola Wołk