Czy „pomyłka” i „błąd” to to samo?

Oglądając relacje z zawodów sportowych często słyszę, że zawodnik „pomylił się” np. wybijając piłkę na aut, albo nie trafiając piłką w bramkę. Uważam, że w takich przypadkach powinno się mówić o popełnieniu błędu. Nazywając powyższe „czyny” pomyłkami pomawiamy zawodnika o nieznajomość zasad gry, w której bierze udział. Czy mam rację, cz też mylę się, czyli popełniam błąd? Wychodzę z założenie, że każda pomyłka jest błędem, ale nie każdy błąd jest pomyłką.

Na Pana pytanie odpowiadam z prawdziwą przyjemnością z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze, ma Pan rację – gratuluję intuicji! Po drugie, kilka lat temu badałam problem różnic semantycznych pomiędzy wyrażeniami błąd i pomyłka. Ze szczegółowej analizy kontekstów występowania obu słów wynika, że każda pomyłka jest błędem, ale relacja ta nie zachodzi w drugą stronę, tj. nie o każdym błędzie można powiedzieć, że jest pomyłką. Specjalistycznie kwalifikuje się taką relację semantyczną jako hiponimię (czyli jednostronne wynikanie znaczeń). Pomyłka to zwykle drobny błąd, popełniony zawsze przez nieuwagę, przypadkiem. Zatem pomylenie się odbywa się całkowicie poza świadomością człowieka, który tego doświadcza, z błędem jest inaczej – najczęściej także popełniamy go nieświadomie, ale – choć to niestandardowe – można zrobić go świadomie (np. po to, by na przykład – z jakiegoś nieoczywistego, ale dającego się pomyśleć powodu – wypaść gorzej w jakiejś konkurencji). Dlatego akceptowalne jest zdanie: Uwaga, teraz mogę zrobić błąd, podczas gdy zdania *Uwaga, teraz mogę popełnić pomyłkę nie da się zaakceptować pod żadnym względem. Poza tym popełnienie błędu wiąże się z większym zaangażowaniem mentalnym niż popełnienie pomyłki. Pomylić się można np. w czynności błahej, powiedzmy, dając komuś nie ten klucz, który mieliśmy dać. Błąd popełniamy w wyniku uruchomienia określonych procesów myślowych, w których coś w pewnym momencie poszło nie tak, jak trzeba. Zakładam, że zawodnik w meczu prowadzi piłkę w sposób przemyślany i obliczony na osiągniecie określonego celu. Jeśli więc nie trafił nią w bramkę, to – według mojej oceny – popełnił błąd, ewentualnie nie udało mu się coś, ale absolutnie nie zgodziłabym się na określenie tego pomyłką. Pomyłką jest taka relacja… Jeśli chciałby poczytać więcej na temat różnic w znaczeniu wyrażeń błąd i pomyłka, odsyłam do mojego artykułu z 2015 r.: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Prace_Jezykoznawcze/Prace_Jezykoznawcze-r2015-t17-n4/Prace_Jezykoznawcze-r2015-t17-n4-s123-132/Prace_Jezykoznawcze-r2015-t17-n4-s123-132.pdf.