Czy rzeczowniki odmieniają się przez rodzaj?
Szanowni Państwo, czy mogłabym uzyskać poradę w zakresie rodzaju rzeczownika? Ponoć rzeczownik ma rodzaj przypisany na stałe, a w podręcznikach jest z tym różnie.
Rzeczywiście nauczanie akademickie i szkolne nie są spójne, jeżeli chodzi o rodzaj rzeczownika. W podręcznikach szkolnych często podawana jest informacja, że rzeczowniki w liczbie pojedynczej mogą mieć rodzaj męski (ten student), żeński (ta studentka) i nijaki (to dziecko), natomiast w liczbie mnogiej – rodzaj męskoosobowy (np. ci profesorowie) i niemęskoosobowy (te książki, te dzieci). Takie ujęcie sugeruje, że rzeczowniki odmieniają się przez rodzaj, jednak tak nie jest. Kategoriami fleksyjnymi rzeczownika są tylko przypadek i liczba. Rodzaj rzeczownikowi jest przypisany i określa się go na podstawie tego wyrazu, który jest hasłem słownikowym. Najczęściej jest to mianownik liczby pojedynczej (oprócz rzeczowników tzw. plurale tantum, które występują tylko w liczbie mnogiej, np. spodnie). W obrębie rzeczowników rodzaju męskiego wydziela trzy podtypy: męskoosobowy (np. student, profesor, lekarz), męskozwierzęcy (np. kot, pies), męskorzeczowy (np. stół). Ponadto wyodrębnia się jeszcze rodzaj żeński i nijaki oraz rzeczowniki o rodzaju plurale tantum. Musi Pani pamiętać, że określanie rodzaju rzeczowników, zwłaszcza męskich, jest trudne i nie powinna się Pani sugerować znaczeniem wyrazu, ale jego odmianą. Za Zygmuntem Salonim lepiej rzeczowniki męskoosobowe nazywać M1, rzeczowniki męskozwierzęce – M2, rzeczowniki męskorzeczowe – M3. Proszę zauważyć, że np. wyraz „podlotek”, choć oznacza osobę, nie odmienia się jak rzeczownik „profesor” tylko jak rzeczownik „pies”, choć „podlotek” zwierzęcia nie oznacza. Jeżeli będzie chciała Pani zgłębić sposób klasyfikacji rzeczowników ze względu na rodzaj, polecam którekolwiek z wydań książki Zygmunta Saloniego, Składania współczesnego języka polskiego, s. 154–162.
Odpowiadając zaś na Pani pytanie zasadnicze, trzeba powiedzieć, że rzeczowniki rodzaj mają przypisany na stałe.