Spójniki „iż” i „że”: czy można je stosować zamiennie?

Czy istnieje jakaś zasada regulująca użycie w wypowiedzi spójników „iż” i „że”? Czy można je stosować zamiennie?

Spójników „iż” i „że” można używać zamiennie, ponieważ mają takie samo znaczenie. Różnią się jedynie pod względem stylistycznym: spójnik „iż” jest wyrażeniem książkowym, dlatego nie pasuje do wypowiedzi potocznych, np. Na koniec palnął, iż ma już dość tych głupich żartów. W podanym kontekście powinniśmy wprowadzić zdanie podrzędne za pomocą neutralnego „że”: Na koniec palnął, że ma już dość tych głupich żartów. Jak widać, spójnik „że” – ze względu na stylistyczną neutralność – jest bardziej uniwersalny niż słowo „iż”. Warto jednak pamiętać o istnieniu „iż” choćby po to, by uniknąć niezręcznych powtórzeń, jak np. w zdaniu: Mam wrażenie, że on myśli, że spostrzeżenia autora tego tekstu są trafne. Zastąpienie jednego z „że” spójnikiem „iż” wyeliminowałoby niepotrzebne powtórzenie, dzięki czemu zdanie byłoby stylistycznie lepsze, por. Mam wrażenie, że on myśli, iż spostrzeżenia autora tego tekstu są trafne. Warto zauważać takie drobiazgi językowe i – podobnie jak Pani – dbać nie tylko o treść, ale także o staranną formę wypowiedzi. Gratuluję wrażliwości i czujności językowej!